Voyager 2, 1989'da Neptün'ün yanından geçtiğinden beri, uzak gezegenin atmosferinde beliren dev karanlık lekeler garip bir bilmece oluşturmuştur.

Şimdi, ilk kez Dünya merkezli araçlarla eşi benzeri görülmemiş çözünürlükte bir tanesini gözlemledik ve bilim insanlarının bu lekelerin neden bu kadar karanlık göründüğünü ve diğer gezegenlerdeki lekelerden neden bu kadar farklı olduklarını anlamalarına yardımcı olduk.

İngiltere'deki Oxford Üniversitesi'nden gökbilimci Patrick Irwin, "Karanlık bir noktanın ilk keşfinden bu yana, bu kısa ömürlü ve anlaşılması zor karanlık özelliklerin ne olduğunu hep merak ettim" diyor.

"Karanlık bir noktanın yerden ilk tespitini yapmakla kalmayıp, aynı zamanda böyle bir özelliğin yansıma spektrumunu ilk kez kaydedebildiğim için kesinlikle çok heyecanlıyım."

Neptün'ün karanlık girdapları aslında Jüpiter'deki Büyük Kırmızı Leke gibi antisiklonik fırtınalardır, ancak birkaç önemli ve gizemli yönden farklılık gösterirler. Birincisi, nispeten kısa ömürlüdürler, birkaç yılda bir ortaya çıkar ve dağılırlar.

Ayrıca Satürn ve Jüpiter'deki fırtına girdaplarına kıyasla merkezlerinde nispeten buluttan yoksun oldukları düşünülmektedir. Tespit edebildiğimiz bulutlar, muhtemelen gazların daha düşük irtifalardan yukarı kaldırılırken donarak metan buz kristallerine dönüşmesinin bir sonucu olarak kenarlarda görünen kabarık beyaz bulutlardır.

Ancak Neptün'ün uzaklığı ve girdapların kısa ömürlü doğası nedeniyle daha fazlasını öğrenmek zor olmuştur. Hubble Uzay Teleskobu 1994'ten beri bu girdapları gözlemleyip takip edebilen tek araçtır ve bu da gezegenin görülebildiği dalga boyu aralığını sınırlamaktadır.

Ancak 2018'de büyük bir fırtına girdabı ortaya çıktığında, Irwin ve ekibi başka bir araçla çalışmaya başladı: Çok Büyük Teleskop'un Çok Birimli Spektroskopik Kaşifi (MUSE). MUSE, Neptün'den yansıyan güneş ışığını tespit edebildi ve gezegenin 3D spektrumunu yeniden oluşturmak için onu oluşturan dalga boylarına böldü.

Farklı dalga boyları Neptün'ün atmosferinde farklı yüksekliklerle ilişkilidir, bu nedenle araştırmacılar karanlık noktanın yüksekliğini hesaplayabildiler. Ve şaşırtıcı bir şey buldular: sonuçta Neptün'ün atmosferinde bir "delik" gibi görünmüyordu.

Daha ziyade, daha derin renk, Neptün'ün atmosferik aerosol pusunun üst katmanının altında yer alan hidrojen sülfür katmanındaki parçacıkların koyulaşmasının bir sonucu gibi görünüyor. Araştırmacılar bunun, hidrojen sülfür buzunu buharlaştırarak daha koyu bir girdap çekirdeği ortaya çıkaran antisiklonik bir girdabın derin kısmındaki yerel ısınmanın sonucu olabileceğine inanıyor. Araştırmacıların gözlemleri, yukarıdaki aerosol tabakasındaki partiküllerin küçülerek opaklığı azaltmasıyla tutarlıdır.

Araştırmacılar bir başka sürpriz daha buldular: girdaba eşlik eden parlak bir bulut. Bu, genellikle Neptün girdaplarına eşlik eden metan bulutlarından biri değil, daha önce hiç görülmemiş bir bulut türüydü. Atmosferde daha yüksekte durmak yerine, karanlık girdapla aynı yükseklikte gibi görünüyordu.

Bunun ne olduğu ve ekibin Neptün'ün atmosferik kararması için önerdiği mekanizmalardan herhangi birinin doğru olup olmadığının daha fazla araştırılması gerekecek. Ancak, Neptün'ün yer tabanlı gözlemlerinin artık mümkün olmasıyla, cevaplara çok daha yakın görünüyoruz.

Berkeley'deki California Üniversitesi'nden gökbilimci Michael Wong, "Bu, insanlığın evreni gözlemleme yeteneğinde şaşırtıcı bir artış" diyor.

"İlk başta bu noktaları ancak Voyager gibi bir uzay aracını oraya göndererek tespit edebiliyorduk. Daha sonra Hubble ile onları uzaktan tespit etme becerisi kazandık. Son olarak, teknoloji bunu yerden yapmayı mümkün kılacak kadar gelişti."

 

Kaynak: https://www.sciencealert.com/