İstanbul'un yaşayan en yaşlı anıtı sayılan ve halk arasında "Dikili­taş" diye bilinen I. Theodosius anıtı­nın rölyefi kaidesini Bizanslılar, sütunu ise, yekpare pembe granit­ten Mısırlılar yapmıştı. Bu anıt, Aşağı Mısır'da Karnak tapınağının önüne, M.Ö.1500 yılında bir zafer anıtı olarak III. Tutmosis adına dikil­mişti. İmparator II. Konstantin (337-361) bu taşı İstanbul'a getirmek için yerinden indirtmiş, ama ani ölümü ile bu girişimi yarıda kalmıştı. Ora­da 30 yıl kadar yerde yatan dikili­taş, İstanbul'u yeni baştan imar eden I.Theodosius (379-395) tara­fından İstanbul'a getirtildi. Theodo­sius kaidesini de hazırlatmıştı, fa­kat yerine dikmeye ömrü yetmedi. Sonunda, bir süre daha yerde ka­lan taşı ayağa kaldırmak, M.S.400 yılında, İstanbul valisi olan Proclu­s'a kısmet oldu.

19 metre yükseklikteki Dikilitaş'ın tepesi de küçük bir piramit şeklindeydi ve bu piramitin tepesinde de tunçtan bir küre bulunuyordu. Bu küre, 865 yılındaki depremde düş­müş ve kayboldu. Bizanslılar, dört tarafı hiyegrolif yazılarla bezenmiş bu sütuna mistik, gizemli anlamlar yüklemişler; onları "bir çeşit tılsım" olarak kabul etmişlerdi. Bunun ne­deni, yazıların ne ifade ettiğini an­layamamış olmalarıydı.

Ancak 1823 yılında okunabilen bu yazılarda özet olarak şunlar ya­zılıydı:

 

"Servete, şiddete ve maha­rete sahip, güneşteki altın renkleri dünyaya yayan Tanrı Amon saye­sinde bu vasıfları kazanan on seki­zinci sülaleden III. Tutmosis, Tanrı Amon'a şükran borcunu ödemek için hediyesini takdim eder. III. Tut­mosis, denizleri aşarak iki nehir arasındaki memleketleri zaptetti. Saltanatının otuzuncu senesinde de bu anıtı dikti ..."

İlk devir Bizans plastik sanatı ör­neklerinden olan Dikilitaş'ın kaide­sinde iki kitabe yer alıyor. Yunanca ve Latince olarak iki ayrı dilde yazı­lan bu kitabeler birbirinden farklı bilgiler içeriyor. Sultanahmet Camii yönündeki Latince kitabe, diğerine göre daha uzun ve daha ayrıntılı yazılmış. Kitabenin bir başka özel­liği ise, anıtın seyircilere hitap et­mesi:

 

"Önceleri direnmiştim, fakat yüce efendimizin emirlerine itaat ederek, yenilen tiranlar üzerinde zafer çelengini taşımam gerekti. Her şey Theodosius ve onun kesin­tisiz sülalesine boyun eğiyor, bana da galip geldiler ve reis Procius'un idaresi altında, 32 günde yükselme­ye mecbur oldum..."