Düşünmek bugün hemen hemen her insanın bir şekilde yapabildiği eylemlerden bir tanesidir. Ve düşünmek aslında insanlığın bilinen tarihi içinde bildiğimiz en eski eylemlerinden bir tanesidir. Çünkü insanların dünyada bulunduğu süre zarfına baktığımız zaman ki, bunun bazı düşüncelere göre on binlerce yıl, bazı düşüncelere göre ise yüz binlerce yıl bile olduğu düşünülebilirse, insanlığın ne zamandan beri düşünmeye başladığı aslında çok derin bir konudur. Çünkü yazılı olmayan tarihte insanlığın düşünme kabiliyetine erişip erişmediğini bilemiyoruz. 

 

Şöyle bir şey ortaya atarsak, insanlar yazıyı bulduğunda ve tarihlerini yazmaya başladığında, onların bir şeyler düşünmeye başladığını varsayarsak, yazıyı bulmadıkları dönemde düşünemedikleri için yazıyı da bulamadıklarını varsayabiliriz. Yani insanı insan yapan en büyük eylemlerden birisi olan düşünmenin ne zaman ortaya çıktığı hakkında kesin bir bilgimiz yok. Yani ilk insan ne zaman düşünmeye başladı bilmiyoruz. Belki insan avcılık yapmaya başladığı an avını yakalamak için plan yapıp düşünmeye başladı. Belki yazının bulunmasından kısa bir süre önce düşünmeye başladı. Belki de var olduğu ilk zamandan beri düşünüyordu. Bunu tarihini bilmesek de insanı insan yapan en büyük eylemlerden birisi olan düşünmenin neden insanı insan yaptığı konusunda şöyle bir sonuca varabiliriz. 

İnsanı hayvanlarla kıyaslayacak olursak aslında insanları hayvanlardan ayıran pek fazla özelliğin olmadığını görebiliriz. Hatta bazı maymun türleriyle insanlar arasındaki genetik benzerliğin %90'ların üzerinde olduğu bile bugün ortada olan bir gerçektir. İşte böyle bir durumda aslında insanların hayvanlara ne kadar yakın olabildiğini görüyoruz. Hayvanlar gibi insanlar da kendi içgüdüleriyle hareket eden, hayatta kalmak ve üremek için çabalayan canlılardır. Aslında tüm bunca kabiliyetine ve alet edevat yapabiliyor olmasına rağmen bunları yaparken içten gelen motivasyonu, onu hayvanlara bağlayan ve hayvansı tarafından gelen motivasyonudur. 

 

Hayatta kalmak ve üremek, motivasyonun kaynağı bir hayvansılığa indirgenirse o zaman yapılan bunca eyleme rağmen bir insanı bir hayvandan ayırabilmek bilişsel anlamda çok da mümkün olmaz. Bilişsel anlamda insanı hayvandan ayıran eylemlerden birisi de bu sebepten dolayı düşünebilme kabiliyetidir, fikir üretebilme kabiliyetidir, sorgulayabilme kabiliyetidir. İşte bu insanı hayvandan ayırır. İnsanı hayvandan ayıran bu düşünme kabiliyeti, onu insan olmaya yaklaştırır. Bir hayvanı düşünürken göremezsiniz ya da fikir üretirken göremezsiniz. Bir hayvan sadece yapar. Neden yaptığını da bilmez, sorgulayamaz.

Yani bir hayvan kendi öz benliğinin de farkında değildir. Onu bile düşünemez. Sadece içgüdülerinin ona söylediği şeyleri yapar ve niye yaptığını bilmez. İçgüdülerinin nereden geldiğini bilmez. Bir bilinç düzeyi farkındalığı yoktur. Ama insan neyi neden yaptığını düşünebilir ve kendi varlığının farkına bu şekilde varabilir. Ve bunu düşünerek yapar. Bu yüzden düşünmek insan yapan eylemlerden birisidir. Ve bir insan yaşarken bir şeyleri düşünmüyorsa, düşünmekten kaçıyorsa, özellikle bilinç düzeyini geliştirecek düşüncelerden kaçınıyorsa, o zaman bu insanın insan bilincinde olduğunu bilinen anlamda söyleyemeyiz. Buradan da anlayabiliriz ki bir insanı insan yapan en önemli özelliklerden bir tanesi düşünmek. Ama bilinç düzeyini geliştirecek şekilde, kendi varlığını sorgulayacak şekilde düşünmektir. 

 

Her türlü düşünce insanı insan olmaya yaklaştırır. Ancak insanı hayvandan ayıran en büyük özellik kendi öz varlığını ve doğayı sorgulayacak şekilde düşünmektir. Yani "ben niye varım?", "tüm bunlar niye var?" ve "bunları niye yapıyorum?" gibi soruları insan kendine sorduğu zaman ve cevabını aramaya başladığı zaman insan olma yolunda bilinçsel bir yol kat eder. Düşünmek bu sebeple insanı hayvandan oldukça ayırır. İnsan aslında düşündüğü kadar insandır ve bu sebepten dolayı düşünebildiği kadar vardır. Bir felsefecinin de dediği gibi "düşünüyorum öyleyse varım" sözünde anlamı aslında bu olabilir. İnsan bilinç varlığını bilinç düzeyini geliştirecek şekilde düşündükçe insan olur ve insan oldukça daha çok var olur. İnsan düşünür, kendini ve doğayı sorgular ve böylece var olur.