Bir insanın değerinin ne olduğu konusunda ortaya birkaç tane farklı görüş sunabiliriz. Bunlardan ilki, insanın kendine biçtiği değerdir. İkincisi, topluma ona biçtiği değerdir. Üçüncüsü ise, kainatın içinde belirli olabilecek bir değeridir. Burada bir insanın kendine biçtiği değeri referans alamayız. Çünkü bir insan kendisi için hayal gücünü kullanarak çok büyük değerlerde biçebilir. Burada kainatın içindeki insanın değerini de kullanamayız. Çünkü tüm kainatı bilmediğimiz için referans alabileceğimiz bir nokta bulamayız. Yani insanın tüm kainat içinde neye göre değerli veya değersiz olduğunu algılayamayız. Bu yüzden bir insanın gerçek değerini anlamanın en iyi yolu, en azından elimizdeki bilgilerle en iyi yolu, onun tüm toplumun içindeki gerçek değerinin ne olduğunu anlamaya çalışmak olacaktır.

 

Neden bunların geçerli olup olamayacağı ile ilgili konuyu biraz açarsak, bir insanın kendine verdiği değerle başlayabiliriz. Bir insanın kendine verdiği değer veya kendine biçtiği değerde eğer bir referans noktası koymazsa, oldukça yüksek seviyelere gelebilir. Yani durumu şöyle düşünebilirsiniz. Diyelim ki bir insan sosyal medyasında paylaştığı bir fotoğrafa veya herhangi bir şeye 100 tane beğeni almış olsun. Bu 100 tane beğeniyle bu insan kendisini çok değerli hissedebilir ve hissettiği için gerçekten çok değerli olduğunu zannedebilir. Ancak eğer kendisini paylaşımlarına milyonlarca beğeni alan birisiyle kıyaslarsa, o zaman o kadar da değerli olmadığını fark edecektir. Yani bir referans noktası koyarsa daha gerçekçi olacaktır. Ama bireyler genellikle kendilerine referans noktası koymazlar ve kendi değerlerini kendi hissiyatlarına göre biçerler. Ve bu hissiyat son derece analizden yoksundur.

Ancak sırf iyi hissetmek adına insanlar analiz yapmaktan bile kaçınabilirler. Hatta analiz yapmayı bile sevmezler. Bir de kainatın bize verebileceği kozmik değere bakarsak, bunu da dediğim gibi, tüm kainatı gezmedik, tüm kainatı görmedik, kainatın içinde olan her şeyi analiz etmedik. Ne olduğunu bilmiyoruz. Bu yüzden insanın kozmik değeri hakkında tutarlı bir şey söylememiz mümkün değildir. Yani bazı inanç sistemleri insanı kainattaki en değerli varlık olarak görüyor olabilir. Ama bunu neye göre yaptıklarını bilmiyoruz. Belki de kainatta çok daha değerli oluşumlar var. Biz kainatın içini tamamen görmediğimiz veya bilmediğimiz için neyin ne kadar değerli olabileceğini de bilemiyoruz. Bu yüzden inanç sistemlerinin insanlığa söylediği veya insanlık içindeki belli bir topluluğun en değerli varlık olduğu büyük bir yanılığı olabilir.

 

Ve şimdi gelelim toplumun bize biçtiği değere. Toplumun tamamını bilme şansımız bugün teknoloji sayesinde var. Yani kim ne yapmış, ne işler başarmış, ne işler başaramamış, ne olmuş, ne bitmiş hakkında birçok veriye ulaşabiliyoruz. Yani toplumun tamamını bilebiliyoruz. Bu yüzden kendimizi toplumun içinde nerede olduğumuzu görecek şekilde bir değer sistemine oturtmak çok daha akıllıcı olabilir ve bize gerçek değerimizi söyleyebilir. Şimdi 100 beğeni alan kişiye geri dönelim. Paylaşımına 100 beğeni alan kişi kendini toplumla kıyaslamaktansa kendi hissiyatlarına göre kendisini çok değerli zannedebilir. Ancak 100 beğeniyi geçin ve bu kişiyi bir doktorla kıyaslayın. Bir doktor toplum içinde bir sürü insanın hayatını iyileştirebiliyor ve kurtarabiliyor. Bu durumda bir doktor mu daha değerlidir yoksa paylaşımına 100 beğeni alan kişi mi? Veyahut da bir askeri düşünün. Bir asker toplumun tamamını korumak için canını ortaya koymaya hazır. Bir asker mi daha değerlidir toplum için yoksa paylaşımına 100 beğeni alan kişi mi?

Toplum içinde bir referans noktası alırsak ve kendi değerimizi bu referans noktasına göre belirlersek, daha gerçekçi bir değer ölçütü yaratmış oluruz bu şekilde. Ancak bu referans ölçütünü ortalama bir değerden almamız daha adil olur. Çünkü çok üst düzey insanlardan bir referans noktası alırsak, bu da kendimize yaptığımız bir haksızlık olur. Toplumun ortalamasından bir değer alarak kendi değerimizi buna göre belirlersek, kendimiz açısından toplumda gerçekçi bir değer algısına sahip olabiliriz. Peki, toplum içindeki değerimizi nasıl anlayabiliriz? Bunu da anlamamızın en basit yolu, toplum için en değerli olan, o toplum adına en güzel işleri yapabilmiş olan insanlardır. Evet, bu toplum için değerli olmamızın en iyi yoludur aslında.

 

Evet, bir toplum için en değerli olanın, o topluma en faydalı kişi olduğunu söyledik. Bir öğretmen, bir polis, bir asker, bir doktor, hatta bir çöpçü aslında çok değerli insanlardır. Çöpçüleri yaptığı meslekten dolayı pek çok insan değerli görmez. Ama çöpçüler çok değerli insanlardır. Çöpçülerin bir hafta çalışmadığını düşünsenize, hayat felç olurdu. Bu yüzden şunu diyebiliriz ki, toplumsal bir değer ölçüsüne baktığımızda, bir insanın gerçek değerini belirleyen şey aslında ne sahip olduğu maddi kaynaklardır, ne insanların onu beğenip ona ilgi göstermesinin ne kadar fazla olduğu ile ilgilidir. Bir insanın toplum içindeki gerçek değeri aslında o topluma sağladığı faydaların bütünüyle ilgilidir.