Bir insanın hayatında yapabileceği iki tür yanlış vardır. Bu yanlışlardan birisi bedeli ödenebilir yanlışlardır, diğerleri ise bedeli ödenemeyen yanlışlardır. Yani bedeli ödenebilir yanlışlarda geri dönüş mümkündür. Bir şeyler ödersiniz, belki para, belki yapılması gereken bir fedakarlık, bir şeyler yapar ve hatanızı telafi edersiniz. Hatanızın bedelini ödemiş olursunuz. Ancak bedeli ödenemeyecek olan hatalara baktığımız zaman ise, burada karşımıza çıkan manzara çok daha kötüdür. Çünkü bu tarz hatalarda görüyoruz ki, böyle hataların bedelini ödemek pek de mümkün değildir. 

 

Yani ne yaparsanız yapın, o hatalar hep sizinle birlikte olacaktır.Bedeli ödenemeyen hataları örneklerle açıklamaya çalışalım. Bunlardan bir tanesi, örneğin, bir cinayete karışırsanız bu cinayetin bedelini asla ödeyemezsiniz. Yani şöyle düşünün, bir insanı canını alırsanız onu asla geri getiremezsiniz. Bunun telafisi yoktur. Belki hapse girersiniz. Hapiste bir süre kaldıktan sonra yasal olarak bir bedel ödersiniz ama vicdani olarak asla bedelini ödeyemezsiniz. Veya hakkını yediğiniz bir insanı düşünün. Ve hakkını yediğiniz bu insanın hayatında çok trajik değişimler olursa siz bu insanın hakkını ödeyemeyebilirsiniz. Yani vicdani bir sorumluluk diyelim. 

Veyahut da bir sağlık probleminiz olur da kalıcı bir hasara sahip olursanız psikolojik ya da fiziksel bunun da bedelini ödeyemezsiniz. Örneğin bazı insanlar geçmiş trajedilerinin, olayların travmalarını, şoklarını hayatları boyunca atlatamazlar. İşte bu da mesela ödenemeyecek bir bedeldir.Ödenemeyecek bedellere baktığımız zaman ya karşımıza kalıcı hasarlar veyahut da vicdani yük gibi soyut kavramlar çıkartılır. Yani ya geri dönüşü olmayan kalıcı bir hasar vardır veyahut da elle tutulması, gözle görülmesi mümkün olmayan vicdan gibi soyut kavramlar vardır. 

 

Böyle durumlarda asla ama asla yaptığımız hatanın geri dönüşünü sağlayamayız. Hayatımız boyunca o hatalar bizimle gelmeye devam eder. Ne yazık ki bu tarz hataları genelde insanlar gençliğinde bilmeden yapabiliyorlar ve bilmeden yaptıkları bu hataların bedelini de ömür boyu ödüyorlar. Aslında bilmeden yaptıkları için suçlu sayılmazlar ama hayat böyle değil işte. Bir kere yaptığınız zaman sizi bırakmıyor hatalar. Hep sizinle gelir. Mesela zaman kaybetmek. Zaman kaybetmek de bedeli ödenemeyecek bir hatadır. Çünkü zamanı da geri alamazsınız. Zamanınızı asla boş harcamayın. Bunun da geri dönüşü yoktur.

Bununla birlikte, bir de bedeli ödenebilir hatalara bakalım. Örneğin, birisinin bir eşyasına zarar verdiniz. Sizin olmayan bir eşyaya. Bu durumda hasar parasını ödeyerek bu hatanın bedelini ödeyebilirsiniz. Veya çocukluğunuzda veya gençliğinizde sınıfta kaldınız okurken. Bir sene daha okuyup bu hatayı telafi edebilirsiniz. Yani bedeli ödenebilir hatalar aslında her insanın sahip olması gereken ve sahip olduğu zaman da kurtulabileceği hatalardır. Bedeli ödenebilir hatalar için en iyi dilenecek dilek, çok zor ödenebilen bedellere sahip olmamasıdır.

 

Bedeli ödenebilir hatalara baktığımız zaman ise görüyoruz ki karşımıza çok basit, çok sıradan hatalar çıkıyor. Bedeli ödenebilir hatalar genelde öğreticidir. İnsanlar bedelini ödemek için çabalar, çalışırlar ve bedelini ödedikleri zamansa hayatlarını eskisi gibi devam ettirebilirler. Hatta eskisinden daha iyi de devam ettirebilirler. Genellikle bedelini ödedikleri için gittikleri yol onları değiştirmiş olur ve hayatlarının eskisi gibi devam edebilirler. Ancak şunu da unutmamak gerekir ki bedeli çok zor ödenen bir hata varsa o zorlu yol insanı gerçekten çok değiştirebilir. Bedeli çok zor ödenen hataları umarım kimse yapmaz.