Bugün belki de insanlar hiç olmadıkları kadar para kazanmak istiyorlar. İster bir kadın, ister bir erkek, ister bir çocuğa sorun. Hepsi para kazanmak istiyor, kariyer yapmak istiyor. Veya kariyer yapmadan para kazanmak istiyor. Ama hemen hemen herkes paranın peşinde koşuyor. Bu son zamanlarda ortaya çıkan bir şey. Ve muhtemelen küresel çapta zorlaşan ekonomik şartların etkisinden dolayı ortaya çıkan bir durum. Ve insanların lüks yaşama isteğinin ön plana çıkmasıyla da ilgili bir şey olabilir. Peki herkes paranın peşinde koşarsa ne olur? Diyelim herkes paranın peşinde koştu ve herkes parayı buldu. O zaman ne olacak?

 

Birincisi herkes parayı bulamayacak. Çünkü kapitalist bir düzendeyiz ve rekabet ortamında birileri kazanırken birileri kaybedecek. Kazananlar parayı bulabilecek sadece. İkincisi parayı bulan insan sayısı arttıkça veya herkes para peşinde koştukça herkesin ceplerinde bir şekilde para artmaya başlayacak. Ama bu da paranın değerini kaybetmesine sebep olacak ve günün sonunda o para değerini yitirmeye başlayacak. Yani neredeyse kimse paraya ulaşamayacak. Bununla birlikte pek çok insan paranın peşinde koşunca paranın satın alabileceği şeyleri ve esas önemli olan şeyleri üretebilen insan sayısı azalacak. Çünkü insanlar çalışmadan para kazanmak istiyorlar. Dolayısıyla paranın satın alabileceği ürünlerin kıymeti ve işçiliğinin değeri artınca paranın yine bir değeri kalmayacak. Yani herkes paranın peşinde koştuğu zaman aslında neredeyse kimse paraya ulaşamamış olacak.

Bununla birlikte herkesin paranın peşinde koştuğu bir düzende muhtemelen ahlaki çöküntü yaşanacak. Çünkü demin verdiğim örnekte herkesin paranın peşinde koştuğu bir durumda para değerini yitirmeye başlayacak. Tabi insanlar bu süreci bu şekilde fark etmeyecekler ve paranın peşinde koşmaya devam edecekler. Paranın peşinde koşmaya devam ederken para değerini kaybettikçe insanlar daha çok peşinde koşmaya başlayacak. Ve daha çok peşinde koşmaya başladıkça da paraya ulaşmak için ahlaki değerlerinden bile vazgeçmeye başlayan bir yığın oluşacak. Ve para sevdası en sonunda ahlakı da çökertecek. Bununla birlikte toplumda bir gelir adaletsizliği de oluşmaya başlayacak. Çünkü dediğim gibi kapitalist düzendeyiz. Birileri kazanırken birileri kaybetmek zorunda.

 

Yani olan şu olacak. Birileri kazanırken birilerinin kaybetmesi durumu şu şekilde. Paranın peşinde koşan insanlar oldukça, kazanan birileri de olacak ve parayı bulacak. Ama daha sonra kazananların da birbiriyle rekabeti başlayacak. Çünkü daha çok para isteyecekler. Kazananlar arasında da bir rekabet olacak ve kazananlar ve kaybedenler olacak. Böylece kaybeden insanların sayısı daha da artarken kazananların sayısı daha da azalacak. Sonra kazananlar arasında bir rekabet olmaya devam edecek ve bu böyle böyle kazanan insanların sayısı son derece az bir sayıya düşene kadar devam edecek. Böylece kaybeden insanlar, yani yoksul insanların sayısı daha da artarken kazananların sayısı ise daha da azalacak. Bu da toplumdaki gelir adaletsizliğini artıracak. Bununla birlikte kazananların sayısı azaldıkça güçleri de artacağı için kendi aralarında daha çok insanların elindekileri almak adına belki de fiyatları arttıracaklar. Veya başka türlü oyunlar oynayacaklar. Bu da insanların daha da yoksullaşmasına sebep olacak.

Şimdi yaşanan süreci kabaca bir tekrarlayalım. İlk başta herkes paranın peşinde koştuğu için parayı bulan insanlar olacak. Parayı bulan insanlar oldukça insanların cebindeki paranın miktarı artacak. Bununla birlikte paranın peşinde koşulduğu için paranın satın alabileceğini üreten insanların sayısı azalacak. Yani hem dolaşımdaki para miktarı artacak hem de üretim azalacak. Bu da hem art hem de talep açısından paranın değerini kaybetmesini sağlayacak. Yani insanlar para peşinde koştukça para değersizleşecek. Ardından kazananlar birbiriyle rekabet etmeye başlayacak ve burada da kazanan ve kaybeden bir kesim ortaya çıkacak. Böylece kaybedenlerin sayısı artarken kazananların sayısı azalacak. Kaybedenlerin sayısı arttıkça ve kazananların sayısı azaldıkça sayısı azalanan ama gücü artan kazananlar daha da çok kazanmak için bu sefer kitlesel oyunlara başlayacaklar. Yani pek çok insanı etkileyecek oyunlara ve bu da yoksul insanların daha da yoksullaşmasına sebep olacak. Şimdi kaldığımız bu noktadan devam edersek insanlar yoksullaştıkça tüketmeyi azaltacaklar. Kaçınılmaz olarak ve ekonomi durunca da zengin olan insanlar bu sefer para kazanamayacaklar. Ve bu bir çöküş döngüsü başlatacak. Bu döngüyü durdurmak için zengin insanlar kendi aralarında bir tüketim döngüsü başlatacak ve az zengin ama çok sayıda yoksul insanla yola devam edilecek. Sonuç olarak tüketim yoksa üretilen veya satılan hiçbir şeyin bir anlamı da yok.

 

Elimizde kalan ise çökmüş bir ekonomi, çökmüş bir ahlak ve toplum düzeni olur. Yani herkes paranın peşinde koşarsa, günün sonunda aslında neredeyse hiç kimse parayı bulamayacaktır. Gerçekten de çok, çok tuhaf bir durum aslında. Çünkü bir insan bir şeyin peşinde koştuğu zaman onu alması beklenir ama herkes aynı şeyin peşinde koşunca aslında kimse onu bulamıyor. En azından konu para olduğunda böyle. Aslında paranın satın alabileceği şeyler paranın kendisinden çok daha kıymetli. Belki de günümüzde insanlar yanlış yere odaklanıyorlar. Ya da sadece işin kolayına kaçmak istiyorlar. Çalışmak zor geliyor ya da üretmek zor geliyor. Ya da bunun bir statü kaybı olduğu düşünülüyor artık. Sebep her ne olursa olsun insanlık çok tuhaf bir noktada ve bu tuhaflık üretmeyen, çalışmak istemeyen, açgözlü ve ahlaksız bir yığın yarattı.