Robert, öteki Navajolar gibi hoganını bahçenin bir ucuna kurmamış. Altıgen yapı, evin bir parçası. Tıpkı Orta Asya'daki benzerlerinde olduğu gibi içeriyi, ortada yanan kocaman bir soba ısıtıyor. Baca deliği de tam or­tadan açılmış. Sobanın yanma kurulu kilim tezgâhı ise boş. "Annem daha yeni sattı son kilimini. Geçen hafta gelseydiniz gösterirdi" diyor. Hoganın kapısının yanın­daki tahta tabureye ilişirken annesinin kulağına eğili­yor ve bağırarak beni tanıtıyor. Yaşlı kadının boynu, parmakları, bilekleri Navajolara özgü firuze takılarla süslü.

Anne diğer yaşıtları gibi İngilizce bilmiyor. Ancak yeni nesil de Navajo Dili'ni konuşamıyor; hızlı değişi­min çarpıcı bir göstergesi. Daha sonra ziyaret edeceği­miz, kendisi de bir Navajo olan Şeker Hastanesi Prog­ram Müdiresi şöyle diyecek bize: "Son yıllarda artan iş­sizlik anneleri de rezervasyon dışında iş aramaya itti. Bu nedenle bebeklere artık büyükanneler bakıyor. As­lında iyi oldu, çünkü yeni yetişenler anadilini öğrenerek büyüyecek."

Navajo Dilinde de aynen Türkçe gibi anlatım görselli­ğe dayanıyor, bol metafor kullanılıyor. Hatta bu özelli­ğinden dolayı Amerikan ordusu 2. Dünya Savaşı sırasın­da Navajoları Büyük Okyanus'la telsizci olarak kullan­mış. Japonların yenilgisini, Navajoların paranteze kabur­ga, rotaya tavşan kuyruğu terimlerini yakıştıran kod sis­teminin kınlamamasına bağlayan tarihçiler bile var.

Robert bir ara "kuzenim kanserden öldü" diyor, re­zervasyondaki uranyum madeninde çalışan birçok işçi gibi. İşletilme tarihi 1920'lere kadar giden, hatta ilk atom bombasının yapımında kullanılan uranyumun çıktığı maden ocakları çevreye ölüm saçmış. Özellikle Cove ve Red Valley madenlerinde çalışan her aileden en az bir kişi değişik solunum yolu hastalıklarından veya kanserden hayatını kaybetmiş.