Ayalgu", Türkî kavimlerin bili­nen ilk notasıdır ve sadece tek bir kaynakta bahsedilir on­dan: "Tansukname-i İlhanî Der Ulûm-ı Fünûn-ı Hıtâî" adını taşı­yan, 13. yüzyılda yazılmış Farsça bir kitapta. Tansukname"nin konusu, "Hi­tay"ların, yani bilim çevrelerine göre o dönemde Çin sınırında ya­şayan, henüz Müslüman olma­mış Türkler'in bilim ve sanatta gösterdikleri ilerlemedir... İşte, Tansukname'nin ilk Türk notası hakkında verdiği oldukça kısa ama çok değerli bilgiler:

 

" ...Hıtaylılar'ın musiki ilminde büyük ustalıkları vardır ve aşağı­da anlattığımız olay, bunlardan sadece biridir:

Çalgı çalan, daha önceden bil­mediği bir şarkıyı veya gazeli sazla çalmak isterse, birkaç gün talim etmek zorundadır. Hıtaylı­lar, bu talim için öyle bir kaide icat etmişlerdir ki, öğrenci hiç duymadığı bir eseri, bu yolla öğ­renir.

Üstadlar, her ses için bellirli bir şekil kabul etmişlerdir. O şar­kı ve gazeli okuyan üstad, her se­se öğrencinin öğrenmesi için bir şekil koyar. Öğrenci şekle bakın­ca hangi ses olduğunu bilir, saz ile çalar. Üçüncü çalışında, tama­men öğrenmiş olur, besteyi düz­gün, yanlışsız ve tereddütsüz bir şekilde icra eder. Bu işi bilenler­den biri yanına öğrencisini almış, memleketin ileri gelenlerinin hu­zurunda çalmış ve herkesi şaşırt­mış ve o toplantıda hazır bulunan bestecilerle müzisyenler hayret etmişlerdir. Hıtaylılar'ın bütün sa­natlarda ve ilimlerde bu şekilde birçok usulleri, incelikleri vardır... Ben, bunların pek azını öğrene­bildim..."